Түрүүлсэн бичлэг ба төгсөөгүй үлгэр

Аая аймар гарчиг өгөөдөхлөө. Ер нь худалчийн тэмцээнд түрүүлснээс хойш хүнээ байлаа гэж олон хүн намайг муулж, оровч гаравч шүүмжилж байна. Их зантай болсон ч гэж юухэв, энд тэнд сагсалзаад шагнал л яриад явахын, шунал нь шуурга болсон амьтан бэ гэж Гаамп эгдүүцжээ. Гэхдээ би хэлээд байгаа. Хүн сонсоход жоохон эвгүй нэртэй ч уралдаан л юм хойно хэсэгтээ хараа дээгүүр, харц ширүүн, яриа бүлт, явдал пээдгэр, хамар сөхөлттэй, хальт ярвайлтын байдалтай явнаа гэж.

Бас Болорхон нээх лаг юманд түрүүлсийм шиг нисэхнээ энэ чинь гэж ирээд хандыг хага дарах гэж үзснээс гадна наад шагнал чинь насны юм болох вий гэж муу амалсан байх юм. Тэгж ч ярихгүй ээ хө, тэмцээний гол зорилго нь бие биенээ хөгжөөх болохоор нэг отко /открыт/ ч байсан нэхэж байгаад авна даа гээд шүдээ зууж, шөрмөсөө гүрийлгээд сууж байгаа.

Сайхансанаа бүсгүй шагналаа авбал Гаампад жоохон хялаалгаарай, цаадах чинь горьдоод л энэ тэрүүгээр шүлсээ үсчүүлээд шүгэл царайлаад явна гэж сануулжээ.

Бас Арсун, Заяа нарын хүмүүс банжиг руу орох гэхээр болохгүй байсан, зарим нь хаана ийм тэмцээн, хэзээ болсныг нь мэдсэнгүй гээд л хэл ам хийж байна лээ. Тэр зохион байгуулалтын чанартай асуудлыг Галавсаа, Хөхөө, Е.Битмийн, Гажиг гэсэн шар нохойтой шалчгар дөрвөн танкчинтай ярина биз. Би яахав ганц нэг хүний хүсэлтийн хариу болгож уясан бичлэгээ энд орууллаа. Угаасаа мундаг юм болоогүй гэдгийг уралдаан эхэлсэн цагаас хойш хэлээд байгаа.

Тэрнээс гадна, чин үнэнийг хэлэхэд би биш хүмүүс л шагналаа хэзээ угаах гэж байна гээд өдөр шөнөгүй дарамтлаад, өглөө оройгүй өдөөд байгаам чинь. Алаагүй баавгайн арьсыг арав хувааж тараалтай нь биш аргаа ядаад аймшгийн үлгэр ярьж өгч саатуулж байна.

"... Туул голыг шалбааг байхад Туна загасыг жараахай байхад, Баянзүрх хайрхныг дов байхад, Баяр сайдыг бацаан байхад Банжиг хааны дөрвөн түшмэл барлаг ардын дунд тэмцээн зохиожээ. Уралдаанд оролцож худлаа ярихаар зэргэлдээх улсын жижигхэн хүүхэн уул хадыг уруудан, ус мөрнийг гатлан сандаалаа салж, сарпаанаа урагдтал газрын холыг туулан, гартаа таяг тулан явсаар хаантны өргөөнд иртэл Хасар басар нохой нь хавьтуулдаггүй гэнэ, хажиг гажиг түшмэд нь оруулдаггүй гэнэ.

Арга ядахдаа өнөөх хүүхэн ардын дуу дуулж, аялгуут мэндчилгээ явуулж байж Банжиг хааны сэтгэлийг уяраагаад баахан гирэвшингүй орж явчиж гэнэ. Яаруухан бэлдсэн бичлэгээ дуустал нь уншив гэнэ, ярайсан олон харин түүнийг нь үнэлэв гэнэ.

Ингээд амласан ёсоор хаан шагналаа өгөх гэтэл илбэ шидийн юм шиг хоосон хүүдий баригдав гэнэ. Хаантан уурлаад түшмэдээ зандрав гэнэ, харин тэд хямгадаад далд нууснаа тайлбарлав гэнэ.

Түрүүлсэн хүнд өгөхөөр түшмэд нэг хагардаг юм бэлджээ. Түүнийгээ Гаампын гэр доторх төмөр авдарт нуужээ. Хэлхээтэй түлхүүрийг шар нохойнхоо хүзүүвчинд зүүсэн гэнэ. Хэзээ ч юм хорон санаатан шөнө дөлөөр шар нохойг нь хулгайлжээ.

Хүзүүндээ түлхүүртэй хөөрхий нохой холын холд орших өндөр цайзад хоригдсон гэнэ. Цайз руу хүрэх зам нь царван халгайгаар дүүрэн, жигүүртний даль цуцаж, жийптэний дугуй хагарахаар бартаатай гэнэ.

Аварга цайзын үүдэнд асар том луу араа шүдээ арзайлган, арьс зогдороо сагсалзуулан зорьж ирсэн аавын хүүгээр зоог хийхээр анаж буй гэнэ. Шалгаруулсан түшмэд айгаад цайз руу зүглэж чаддаггүй гэнэ, шагналыг очиж авчрах шаанстай нэгнийг эрж байгаа гэнэ.

Ноорхой хүүхний төлөө нойр хоолоо хасаж, амь насаа дэнчин тавьж аварга луутай тулалдах хатан зоригтон одоогоор хараахан тодроогүй учир хагардаг шагнал авдартаа, харц хүүхэн блогтоо бие биенээ хүлээгээд л, битүүхэндээ тэмүүлээд л нэгэн жарныг үдэж гэнэ, нэхсэн хүмүүс мартаж гэнэ... " /дуусаагүй/