Будаа хаанаас олох вэ?

Өнөөдөр хаврын сүүл сарын эхний өдөр. Аргын тооллын тавдугаар сарын нэгэн. Билгийн тооллын шинийн 27. Ангалзуур одтой, хялалзуур мэнгэтэй, ямбий суудалтай, ямбатай ямаа өдөр.

Өглөөний нар өчигдрөөс хойш мандаж, маргаашнаас жаргах сурагтай. Тухайн өдөр арван хоёр жилтнээ аливаа үйлийг хийхэд эерэг сайн ба архи тамхи хэрэглэж, айлын авгай нөхөр эргүүлбээс атаатан лугаа учирч, арзгар толгойноосоо салах нигууртай тул шартсан хийгээд шалигласан нөхдүүд сайтар биеэ энхрийлүүштэй. Өдрийн сайн цаг өөрийн бугуйнд буй тул өрөөл бусдад харуулалгүй хянамгай байгууштай. Хол газар яваар одогсод гэрээсээ гарч чанх доошоо мөрөө гаргавал зохимжтой. Ойр орчимд чинь траншейний нүх олдохгүй бол овоолсон шороон дээр гарч олон дахин үсэрбээс аян замд тохиож мэдэх аливаа муу зүйлээс гэтлэх магадлалтай.
Үс шинээр авахуулах буюу засуулбаас үүрд халзан үлдэнэ.
Зурхайг зурсан алганы хээ арилгагч Тэр ч биш, Энэ ч биш, Хэн ч биш...

.... Зурхай гэж, бидний амьдралд ямар их үүрэгтэй юм бэ? Уржигдар овоо зав гарахаар нь ойрхон танил үсчин рүү харайлгаад очтол “муу өдөр” гээд амарчихсан байх юм. “Чика өдөр” чинь хэзээ тохиох вэ гээд утсаар асуусан чинь “Гол нь хоёр дахь өдөр хүмүүс ирдэггүй юмаа, тэгээд амарч байна. Чам мэтийн хэнэггүй нөхдүүд ховор шүү дээ” гэх.
Үеэл эгч төрөх сургаар эмнэлэг рүү майжигнах гэтэл “Хийсвэр хийнэ гэхээр нь сүлд өдрөө оръё гээд хойшлуулчлаа” гэсэн мессэж ирж байна. “Үхэж төрөхөд өдөр ямар хамаатай юм” гэж бичээд гомдоочихлоо.
Хугарсан хумсаа тэгшлэх санаатай хумсны хутга суртал “Хүүе өнөөдөр туулай өдөр. Хумс авбал үгүйрч хоосроно” гэх юм. “Яахаараа туулай өдөр хоосордгийн” гэхээр “Сэтэрхий уруултай болохоор” гээд ганган тайлбартай.
Аав нь өнгөрсөн айлын охин уйлж байна “Хэлээд байхад тэрсүүд өдөр хамаагүй гарч, харш жилтэй хүнтэй маргаснаас хараал хүрээд явчлаа” гэж...

Хүн гээч амьтан ер нь яагаад заавал шулуун дардан замаар амьдрах гээд байдаг юм бол. Айсуй зовлонг арцаар арвилж, өдөр харж өргөл бариад ч зайлуулж чадна гэж үү? Болдог юм болдгоороо, болдоггүй нь болдоггүйгээрээ. Зовлон байхгүй бол жаргалыг яаж мэдрэх билээ. Аливаа саад бэрхшээл тохиодоггүй бол амьдрал ямар уйтгартай байх бол. Бодоод үз дээ, өглөө ямар ч асуудалгүй яг 6 цагт сэрнэ. Бүх зүйл ягштал бэлэн, гарангуутаа унаа үүдэнд, ганц ч тоормос гишгэхгүй ажлынхаа гадаа ирнэ. Лифтээр өгсөөд, өрөөндөө ортол дарга инээгээд л, ажил мангар амархан, өдөр болгон цалин өгөөстэй, авах юм байхгүй бүх хэрэгцээ ханачихсан, өлсөх ч завгүй идэх юм бэлэн, өөрөөс шалтгаалах бүтэлгүйтлийн сураг ч үгүй.... Ёоо ямар утгагүй байнаа.

Зүгээр л зүйрлүүлэхэд ийм, түүнээс биш амьдрал гэдэг ажил гэрийг холбох замаас урт, ажлын давчуу өрөөнөөс өргөн, албаны ааштай даргаас гашуун, авдаг хэдэн төгрөгөөс үнэтэй нь мэдээж. Би ч тэр, хэн ч тэр бүхнийг шулуун дардан байлгах гэж мэрийдэг, бүтэхгүй болохоор нь бөөн уур уцаар, нус нулимс. Бүх юм санаснаар бүтдэг ертөнцөд очвол магадгүй бүтэн өдрийг өнгөрөөж чадахгүй байх. Зовлонгүй амьдрал өөрөө утгагүй, бэрхшээлгүй зорилго өөрөө амтгүй, хүрэшгүй мөрөөдөл өөрөө хоосон, хүний амьдралд зовлон юутай хэрэгтэй вэ?
Зовлонгүй, саадгүй амьдрах гэсэндээ зурхай шүтэж, лам тэжээж, лай хурааж, мэхэнд хууртаж, мөнгөө үрж, нервээ барж... Ай шуналт хүний орчлон...

.... Домог өгүүлсүү. Нар болсон ганц хүүтэй хүүхэн байж л дээ. Гай дайрч хүү нь гэнэт өөд болов. Хүүхэн энэлэн гашуудаж, бурхан багш дээр очжээ. Бурхан багш “Эхлээд миний ганц хүслийг биелүүл. Тэгвэл хүүг чинь амьдруулъя” гэж гэнэ. Хүүхэн ч уухайн тас юу ч хийхэд бэлэн байлаа. Бурхан багш түүнд харуй бүрий болохоос өмнө нэг аяга цагаан будаа олж ирэхийг даалгажээ. Гэхдээ зөвхөн зовлон үзээгүй айлаас авах ёстой. Өгсөн даалгавар нь амархан санагдаж хүүхэн баярлан гүйн гарлаа. Яваад л байж, хэсээд л байж, сураад л байж. Аяга будаа өгөхөөс хэн ч татгалзаагүй ч, аль нэг зовлон үзсэн үү гээд асуухаар бүгд үзсэн байх юм гэнэ.

Зарим нь нөхрөө эсвэл эхнэрээ алдсан, хайртай хүндээ хаягдаж гологдсон, мэхлэгдэж хууртсан, үгүй бол үгүйрч хоосорсон, үр хүүхэд нь үхсэн, аав ээж нь нас барсан, гэр орон нь галд шатсан, усанд урссан.. үгүй ер уй гашуу болоогүй айл нэгээхэн ч таардаггүй гэнэ.

Харанхуй ч болж, хүүхэн ч туйлдаж. Модны хожуул дээр суугаад уйлж гарав. Үй олон айлаас асууж байхад аягахан цагаан будаа өгчих хүн яагаад олдсонгүй вэ, би яасан азгүй, үйлийн лайтай толгой вэ?.... Гэнэт ухаарав. Үгүй ингэхэд би ганцаараа зовлон үзээгүй юм байна. Энэ айлууд бүгд л над шиг уй гашууд автаж, үхэл хагацал үзсэн байна шүү дээ. Гэтэл би яахаараа орчлонд ганцаараа зовсон юм шиг орь дуу тавина вэ? Будаа ч хэрэггүй, бурхан багшид буцаж очих бүр ч хэрэггүй юм байна гэж бодоод тайвшрав.
Энэ бол амьдралын хууль, бурхан ч түүнд үүнийг ойлгуулах гэж будааны эрэлд гаргажээ.

Ингээд бодохоор хүн бүр зовлон ирдэг. Зовохдоо биш зовлонг яаж давах вэ гэдгээс зовлонгийн их бага хамаардаг болтой. Эхээс төрөхдөө л траншейд амьдрах тавилантай, эсвэл архичин байх ёстой хүн гэж үгүй. амьдралд нь тулгарсан аливаа зовлонг сөрж чадахгүйн улмаас л тэнд очдог, сэтгэлийн тэнхээгүйдээ зовлонд идэгддэг. Магад тэрнээс ч илүү зовсон хүн өнөөдөр жаргаж яваа. Ялгаа нь ердөө л зовлонг яаж хүлээн авч, хэрхэн гэтэлсэнд байдаг. Зовлонг хүлээх хэрэгггүй, хүрээд ирвэл ирвэл зугатах хэрэггүй, даваад гар. Ямар энгийн ойлголт вэ.
Тэгвэл зовлонгоос ангижрах бас нэг арга байнаа. Зүгээр л цаг хугацааг хүлээх. Цаг хугацаа учирсан зовлонг зол болгож хувиргана.

... Түүх өгүүлсүү. Энэтхэгийн нэгэн тосгонд үгээгүй ядуу аав хүү хоёр байж л дээ. Өмссөн хувцасны тантаг нь өр сэтлэм, өл залгуулах өчүүхэн тариа нь зүрх шимшрэм. Харин ганц хурдан удмын сайхан цагаан морьтой байж. Урдуур хойгуур нь өнгөрсөн хүн бүр нүд унагаж үнэ хаяна. Амласан үнэ нь аав хүү хоёрыг насаар нь тэжээж дөнгөхөөр. Гэвч тэр хоёр морио зарсангүй, тосгон даяар энэ хоёрын эргүү тэнэгийг гайхав.

Гэтэл нэг өдөр өнөөх сайхан морийг нь хулгай авчихаж гэнэ, өргөн олон харуусан шогшров. Аав хүү хоёр аанай л ажрахгүй хэвээр, амьтан хүн тэр хоёрын усан тэнэгийг улам гайхав, өрөвдөв. Удсан ч үгүй өнөө морь нь өчнөөн зэрлэг адуу дагуулаад ирэв гэнэ. Амь нь тасрах дөхөөд байсан аав хүү хоёр азарга адуутай болж баяжив, ард олон атаархсандаа ам хэлээ билүүдэв.

Төдөлгүй хүү нь зэрлэг сүргийг сургаж байгаад унаж бэртэн хөлөө хугалав. Хөгшин хонины насгүй өвгөн хөлгүй хүү хоёрт дахиад л зовлон ирэх нь тэр. Нутгийн олон өрөвдөхдөө нулимсаа барьж ядна, аав хүү хоёр амгалан хэвээр. Ард олон тэдний азгүй, хувьгүйг ам дамжин цуурав. Удсан ч үгүй дайн гарч тосгоны эр сүвтэй болгоныг өчиггүй дайчлав. Гэтэл хөгшний хөлгүй хүү үлдэж, аавыгаа амьсгал хураах хүртэл нь ачилсан юм гэдэг.

Ирж болсон юм чинь явж болдгийн жишээ энд харагдаж байгаа биз. Би дэлхийн зургаан тэрбум хүний нэг, эд эсээр бүтээгдсэн, энгийн л нэг бодгаль болохоор зовж л таараа. Харин ялагдлаа ялалт, зовлонгоо зол болгож хувиргах тэвчээр, сэтгэлийн хат хэр билээ. Асуудлын гол үүнд л байна. Амархан юм даа энэ орчлон.

Амьдрал ямар сайхан бэ, алтан нар юутай өнгөлөг юм, аз жаргал яасан амттай юм, ариун хайр юутай ховор юм бэ? Зүрхнээс урсах нулимснаас минь бал амтагдаж, зүүдэлж сэрэх мөч бүр минь давтагдашгүй, зуны цэцэгс хаврын хавартаа дэлбээлж буй цагт зурхайтай зурхайгүй урд минь гэгээн харгуй бий.

Өчигдрийн шаналан өнөөдөр бодоход өчүүхэн жаахан, эгштэл гунигласнаа эргээд санахаар ичиж улаймаар, өмнөх замаа өөдрөгөөр төсөөлөхөд өрнүүн гэгээлэг, өглөө босоод хорвоог харахад цэлгэр уужим, өнгө будаг эрээлсэн гэрэлт орчлонд хүн болж төрнө гэдэг юутай гайхамшиг...