Би багадаа....

Үймүүлэх дуртай бацаануудын орилоон чарлаан, үг хэл үйлчилдэггүй үсэргээн пижигнээн , үргэж зугтмаар яршигтай нүргээ доргио сонсоогүй уджээ. Байнга л томчуудын ярвайсан царай, үзэл бодол нэвт үнэртүүлсэн үгс, наанаа нэгийг ярих ч цаанаа өөрийг хийх долдой үйлдэлтэй хутгалдаж, мэдсэн ч мэдээгүй юм шиг мэлээнхолик царайлж явдаг ажил маань гэнэт нэг өдөр хүний өөрийн зулзагануудын халамжлан хүмүүжүүлэгчээр солигдох нь тэр.

Гар, хөл, ам хамрын өвчин гарч цэцэрлэг сургууль карентийлсан далимаар баахан айлын атамануудтай ахын зусланд нэг хонолоо. Аав ээж нь инээд алдаад алга болцгоож, азгүйгээрээ би амаа ангайгаад хоцров. Зургаан настайгаас 3-р ангийн арваад баагий энэ тэрүүгээр гүйлдээд эгч дунд нь эхлээд дэнхийтэл баахан тоглов. Дэнхийгээд байх ч юу байхав, хүмүүс ялгарахгүй байна гээд л шоолоод байна лээ. Нэг тийм тэжээллэг хоол идсээр байгаад наснаасаа эрт мяраалсан хүүхэд байдаг даа, тэрэн шиг бондгор цондгор, болоо ч үгүй цор цор хийдэг цорвогор хүүхэд л харагдаа биз. "Мөөмтэй пионер" гэдэг шиг ккк. Гүйдэг маатка тоглолоо, орон булаалдлаа, сүүлдээ хоёр хуваагдаад баавгайн чихдэв. Маний үеийн наадгайг мэддэг амьтан байхгүй, чухам зааж зурах гэж үгээ хэлж үсээ үгтээв.

Гүйж харайхдаа хэзээнээсээ тааруу болохоор золтой л бахардаж унаад багачуудын нүдэн дээр явчихсангүй. Өөрийгөө хөдөлгөөний дутагдалд орж байгаагаа мэдлээ, өтөлж байгаагаа ч ойлголоо, юм юм бодлоо, лонх юм хөнтөрлөө, ойгоор нэг ориллоо. Хаха худлаа худлаа, ер нь эрүүл агаарт тоглох сайхан байв. Үдээс хойш нь ур чадвараар шалихгүй хэрнээ уур уцаартай тогоочийн дүрд хальт тоглов. Турж үхэж, тарж унах гэж байсан болохоор амт султай будаатай шөлнөөсөө ахиухан поорцоор идэж аваад зүйрмэглэлээ.
Тэгсэн хүүхдүүд хоорондоо хэрэлдэж байнаа, жаал сонсов. Том жижиг, бас ах дүүгээрээ талцсан бололтой юм.

- Муу нээгддэггүй нүдэт /онигорыгоо хэлж байна/
- Чи муу тэгвэл хаагддаггүй нүдэт /бүлтгэрийгээ зөрүүлээд хэлж байна/
- Сугандаа үстэй матар
- Матрын суган дахь үс тэгвэл ....

Арай том хоёр нь барьцалдаад авчээ. Ганц удаагийн муухай хашгиралтаар гал намжаалаа.
Нөгөө талдхан нь бас хоёр нь үзэлцэж байна.

- Сэгсийгээд сэрээ шиг толгой гаргачихаад. Манай ээж чамайг компьютерийн донтой гэж байна лээ.
- Тэгвэл манай ээж танай ээжийг эрийн донтой гэж байсан за юу.
- Муу матрын арьсан дээл минь юу гээд байгаан.
- Чи муу өөрөө мэлхийн бөгсөн дээр гуйж гарсан хатиг за юу

"Больцгоо та нар. Юу яриад балайраад байгаа юм, яасан замбараагүй хогнуудав, алив орцгооё" хэмээн хэрээн гуаглалтаар бархирснаар арайхийж нэг юм асуудлыг хоёр тийш болгов.

Күй ээ, энэ хүүхдүүд бидний үеийнхээс дэндүү өөр болчихжээ. Хэлж ярьж байгаа, тоглож наадаж байгаа нь чухам л мань мэтийн айкү хүрэхгүй алмайрч, арзгар толгойгоо сэжтэл ангайлгахын. Тэр матар мэлхий гэж яасан ч үйлтэй амьтад байдгийн. Нөгөө Симпсон, Нарутогийнх нь юу нь ч сайхан юм. Хип хоп дууг аав ээжийнхээ сургаалаас илүү хүндэтгэн сонсож, хөдөлмөр гаргаж цээжлэхийг нь яана. Ямрын ямрын ямрын, яасан ийсэн Анжела ч гэнүү мэдэхгүй ээ мэдэхгүй. Тэгснийгээ нэг дэггүй чөргөрийгөө АНЯ гээд дууджийн. За бас юун орос охин хүүхний нэр вэ гэсэн Арьс Нөмөрсөн Яс гэж байгаа юм гэнэээ... Зөөз, мань мэт бол ӨНЯ (өөх нөмөрсөн яс) юм байна л даа.

- Идеа эгчээ, таавар таалцах уу?
- За тэгье, та нарын хэрүүлийг сонсож сууснаас арай дээр юм байна.
- Хамгийн муухай нэртэй хүүхэд хэн бэ? Бид нар дотроос
- Та нар чинь бүгдээрээ л гоё нэртэй шд. Муухай нэр гэж байдаггүй юм.
- Худлаа яриад л. Цэрэндалай байнашд. Далай шиг том цэр хихихихи. Бас Баасанжаргал байна. Бааж байхдаа жаргадаг айн.

Өнөөх муухай нэртүүд нь уйлж гарав. Күй та нар чинь яасан ядаргаатай амьтад вэ, яршиг би та нартай дуугарах ч үгүй ерөөсөө.

- Аниа би пицца идмээр байна
- Битгий гуц, хээр ирчээд юун пицца.
Нөгөө үлгэр жишээ, биеэ барьж тэвчээр зааж байсан эгчийн жинхэнэ зэс нь цухуйж эхлэв.
Удсан ч үгүй тар няр хийх чимээ гарч тавга аяга тачигнаад явчихлаа. Нэг нь хөл дээрээ ширмэн савны зузаан шилэн таг унагаачихжээ. Бөөн уйлаан майлан, орилоон чарлаан. Одоо яанаа эцэг эх нь намайг цохиод хөхрүүлчихсэн гэж бодно доо. Өөр нэг нь өмдөө юманд гогодчихож. Гуяыг нь гаргаад гүйлгэлтэйм биш уурлан барин умайлгахчаан болов. Хоёрдугаар ангийн бас нэг бачка 200 мянгын утас барьчихсан, болооч гүй чихэндээ айпод хийчихсэн, үгэнд орох дургүй пүд пүд яриатай. Ёртой юм шиг хэлээд байхад тоохгүй пээдэлзэж байгаад утсаа хаячихаж. Ёстой хүзүүгээ хугалж, хуруугаа цоолохын наахнуур бөгтийж тэмтчиж явж арайх гэж оллоо.

Ай даа, амьтны эрх хүүхдүүдийг маллана гэдэг амаргүй ажил байна билээ. Ясли, цэцэрлэг, бага ангийн багш нар гэж яасан тэвчээртэй, тэнхээтэй улс байдгийн. Түмний хүүхдийг бүлээн цай, бүтэн хувцастай байлгахаас гадна хүмүүжүүлж бас юм сургана. Би л багш байсан бол айлын хүүхэд алгадсан хэргээр аль хэдийнэ эмэгтэйчүүдийн хорих руу илгээгдчихсэн биз. Нэгхэн өдөр хариулах гэж нэрээ мартаад ирсэн шд. Сүүлийн үед айлууд хүүхэд цөөтэй, юм юмаар дутаахгүй элбэг хангалуун байлгадаг болсон болоод ч тэрүү ер нь их давилуун, дураараа, дуу чимээ нь ч дийлдэхгүй, духан дээр нь няслаад авсан ч багадмаар нөхдүүд олон байх юм.

... Хүнд гаруудтай хөглөж, хөгөө хөлдөө чирж өнгөрөөсөн мөчүүд намайг хүүхэд насны дурсамжинд хөтөлж аваачив. Би багадаа биеэр жижиг, бүрэгдүүхэн бор охин байлаа. Хүнтэй хамаагүй ярихаас ичдэг мөртлөө аавын ажлын хүүхдүүдийн урлагийн үзлэг болохоор “Катюша катюша” гээд под хийтэл дуулчихна. Ээжийн оёж өгсөн жижигхэн уутыг түрийвчний оронд хүзүүнээсээ зүүгээд дотор нь төмрөн мөнгөнүүд авч явна. Нэлээн том болтлоо тэгж явсиймдаг. Нэг удаа оосор нь тасарч мөнгөнүүдээ гээчихээд "Хорвоо чи юутай хатуу вэ" гэж уйлж ойр хавиар нэг онигоо болж байлаа. Одоо ярихаас ч ичмээр, гэхдээ хөөрхөн л байгаа биз дээ.

Ахыгаа юм уншихаар сонсоод цээжилчихнэ, цагаан толгойг нь буруу харуулж барьж байгаад “Нэгэн өлөн хөх чоно” гээд л дуржигнуулж гардаг байсан гэж ээж аав ярих.
Социализмын үеийн хүүхдүүдэд дүүгээ харах гэж том ажил байдаг байсан, ихэнх нь мэдэж байгаа. Цэцэрлэг нь ховор байсан юмуу, аав ээж авч өгч амждаггүй байсан юм уу бүү мэд. Ямар ч байсан дүүтэйгээ хоёулаа цоожлогдоод л хоцроно. Зун харин зусланд гардаг байлаа. Бөөгнөрөөд тоглож байгаа хүүхдүүдийн аваарын дохио, аюулын харанга нь “Ажилчдын автобус”...
“Ажилчдын автобус” гэх хэн нэгнийх нь цовоо дуу часхийх ахуйд дээш шидсэн бөмбөг буцаж бууж ирэхээс өмнө бутарч алга болно. Аав ээж ирэх сургаар хурдхан гэртээ орж цайгаа халаагаад энэ тэрхэнээ гялс янзлан зүгээр гүйж явсан дүүгээ шүүрч авч өвөр дээрээ тавиад цомцойгоод сууж байна. Нөгөө хоёр нь ч гэнэн гар, “Ишш миний охин өдөржин дүүгээ тэврээд чилэхгүй байна уу, найзуудтайгаа тоглохгүй яагаавээ” гээд л. Аргалж байгаад 13-ын алаг бөмбөг авахуулчихвал амьд явсаны хэрэг бүтээд явчихна. Даанч тэр золиг нь амархан хагардаг байж билээ.

Бэлтгэл ангид орсон чинь солгой хүүхдүүдийг баруун болгох кампанит ажил ид өрнөж, нөр их хөдөлмөрийнх нь үр дүн надад огтхон ч нөлөөлөөгүй гэсэн. Зууралдсаар байгаад зүүн гартайгаа үлдсэн минь магадгүй миний амьдралдаа хийсэн ганц зөв алхам ч байсан юмуу, хэн мэдлээ. Бас зөрүүд ээ хар паарчик, цагаан форм өмсөнө гэж тархиараа тас савж унаад л, багийн гаж дон гийн илрэл байсан байгаам шүү. Эгчийн буцалтгүй тусламжийн хүрээнд хандивласан улаан курткийг ухаан орсон цагаасаа хойш хэчнээн ч жил өмсөв. Улаан хүрэмтэй, улаан хацартай, улаан галстуктай улаан коммунист охин явлаа шд. Ээж аав авч өгсөн л бол голж шилэх эрхгүй, эрээн даавуун палаажаар ижилдэн гоёсон хүүхэд нас минь айдас хүйдэс багатай, бодох санах юмгүй сайхан ч байж дээ.

За за миний бага нас ч яахав, хүнд гаруудтай хөөцөлдөж тоглоод хөл гар нил хөндүүр болчихсон байна лээ. Нэлээн ч нэр томьёо, үг хэллэг шинээр сурлаа. Гэснээс энэ муухай өвчин хурдан арилаасай, хэзээ нэг бид хужаагаас хамааралгүй болох юм болдоо. Салхин цэцэг, коор ч сайхан өвчин байж дээ энэний дэргэд.